ლიზიკო გაჩუმდა. მოუთმენლად ველოდი, როდის დაიწყებდა საუბარს. მართალია, მისი ზღაპრების უკვე აღარ მჯეროდა, მაგრამ მაინც დავაცადე, სათქმელი ბოლომდე ეთქვა.
კისერზე ხელი მოისვა და თავი ნელა მიატრიალ-მოატრიალა. შემომხედა. გასაცოდავებული სახე ჰქონდა.
- მერაბ, იქნებ სჯობს, აღარ ვილაპარაკოთ ამ თემაზე და ყოველგვარი ახსნა-განმარტების გარეშე დავშორდეთ ერთმანეთს? - წყნარად თქვა და თვალები ცრემლით აევსო.
- რატომ, ძალიან გიჭირს ტყუილის მოგონება? «მოსამზადებელი პერიოდი» არ გეყო? - კვლავ საჩხუბრად მოვემზადე.
- არა, უბრალოდ, მიზეზის ახსნა მიჭირს. ეს ჩემთვის ძალიან მტკივნეულია.
- როგორი მტკივნეულიც უნდა იყოს, მე სიმართლე მაინტერესებს. ასე რომ, მოგიწევს თქმა, - არ დავუთმე.
ლიზიკომ თავი ჩაღუნა. ბრაზი უფრო და უფრო მერეოდა. დარწმუნებული ვიყავი, დასაჯერებელ ფანტაზიებს ქმნიდა გონებაში.
- ლიზა, მოთმინება გამომელია, - კბილი კბილს დავაჭირე, რომ არ მეყვირა.
მძიმედ ამოიოხრა, შუბლზე ხელები შემოიწყო და ხმადაბლა ალაპარაკდა.
- მე აყვანილი ვარ…
ამის გაგონებაზე თითქოს სმენა დამეხშო. სუნთქვა შემეკრა.
- დედაჩემს შვილი კარგა ხანს არ უჩნდებოდა, მამაჩემი კი დაჟინებით ითხოვდა ბავშვს, - განაგრძო ლიზამ, - დიდი ხნის მკურნალობის შემდეგ, როგორც იქნა, დაორსულდა. ძლივს მიაღწია მეცხრე თვემდე. სულ წოლითი რეჟიმი ჰქონდა, ორ თვეში ერთხელ სამშობიაროში აწვენდნენ სამკურნალოდ. მერე ისე მოხდა, რომ სამი კვირით ადრე იმშობიარა. გოგონა დაიბადა. მამაჩემის სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა. ცხრა წლის შემდეგ შვილი შეეძინა, მაგრამ… ბავშვს მეორე დღესვე მენინგიტი განუვითარდა და გარდაიცვალა. დედა თავს იკლავდა თურმე, ისეთ დღეში ყოფილა. რომელიღაც სანიტარს რჩევა მიუცია, გვერდით პალატაში ვიღაც ქალმა იმშობიარა, შვილზე უარს ამბობს და იქნებ ექიმი გენახაო. დედაჩემი დაინტერესებულა. უნახავს ექიმი, მოუყოლია თურმე თავისი გასაჭირი. გინეკოლოგს გასცინებია, ეგ ჩვილი რომ ვარგისი იყოს, თქვენ ვინ დაგითმობდათო. დედას გაჰკვირვებია ექიმის პასუხი… ის ქალი თურმე ფსიქიკურად შეშლილი ყოფილა. მეზობელს შეუცდენია და დაორსულებულა. სიგიჟე მემკვიდრეობით ჰქონია, მთელი მოდგმა, მთელი ახლო ნათესაობა დედის შტოდან სულ ასეთები ყოფილან. ასათიანზე ხუმრობდნენ თურმე, თაობები ცვლიან ერთმანეთსო… ამიტომ ექიმს არ ურჩევია დედაჩემისთვის იმ ბავშვის შვილად აყვანა, - ლიზიკო გაჩუმდა, პულოვერის სახელო მუჭში მოიმწყვდია და ღაწვზე ჩამოგორებული ცრემლი მოიწმინდა.
- მერე? - კანკალმა ამიტანა.
- ის ბავშვი მე ვარ, - თქვა ლიზამ და აქვითინდა.
დავიბენი. არ ვიცოდი, როგორ მოვქცეულიყავი, მენუგეშებინა თუ გულგრილად შევხვედროდი მის აღსარებას. ადგილიდან არ დავძრულვარ. დაველოდე, როდის დაწყნარდებოდა. გულამომჯდარმა ცოტა ხანს იტირა და რომ ნახა, ჩემგან თანაგრძნობას ვერ მიიღებდა, სლუკუნ-სლუკუნით გააგრძელა საუბარი.
- მთელი ბავშვობა ექიმთან დავყავდი. ასათიანის კლინიკის დანახვაზე, უკვე კარგა მოზრდილს, გული მერეოდა. «პროფილაქტიკის» მიზნით შიგადაშიგ მკურნალობის კურსსაც მიტარებდნენ. მე ვერაფერს ვხვდებოდი. სკოლა ისე დავამთავრე, არ ვიცოდი, რა მჭირდა, რისთვის მიტარებდნენ ამ ე.წ. «პროფილაქტიკურ ღონისძიებებს». ბოლოს კატეგორიულად მოვთხოვე დედას, სიმართლე ეთქვა ჩემთვის. სხვა რა გზა ჰქონდა. ყველაფერი მიამბო, მე კი მიკვირდა, რაში მატყობდნენ სიგიჟეს, აბსოლუტურად საღსალამათი ვიყავი, არც გონებას ვუჩიოდი და არც უცნაურობები მახასიათებდა. ერთადერთი ეგ იყო, რომ ზედმეტად ემოციურობა დამჩემდა, უფრო სწორად, ხშირად მემართებოდა ნერვული სტრესები. სიმართლე რომ შევიტყვე, კარგა ხანს თავზარდაცემული დავდიოდი.
- კი მაგრამ, ტყუილუბრალოდ მკურნალობას ხომ შეეძლო, უკუშედეგი მოეტანა? - ვერ მოვითმინე და ვკითხე.
- რა თქმა უნდა. გამორიცხული არ იყო, მაგრამ დედას სხვა გამოსავალი არ ჰქონდა. დღეს კი არის ჯანმრთელი, მაგრამ დროებითიაო, ეუბნებოდნენ. როგორც კი შვილის გაჩენას დააპირებს, ეგრევე ჭკუაზე შეცდება. ამიტომ არამც და არამც ბავშვი არ უნდა გააჩინოსო. აქედან გამომდინარე, ორმაგი მიზეზი მქონდა, რომ აბორტი გამეკეთებინა. ერთი, რომ საკუთარ ფსიქიკას ვაგდებდი საფრთხეში, მეორე კი - ჩემი შვილიც ჩემი ნამდვილი წინაპრებივით გიჟი იქნებოდა.
- რატომ თავიდან არ მითხარი ეს ყველაფერი? რატომ დამიმალე? - ვთქვი და ჩემი ხმით მივხვდი, როგორი უმწეო გავხდი.
- შემეშინდა, მერაბ. მე შენ ისე მიყვარდი, შემეშინდა, არ მიგეტოვებინე.
- გამოდის, მამაშენმა არ იცის, რომ ნაშვილები ხარ?
- არა, დღემდე არ იცის.
- მარტო თქვენ ორმა იცით?
- კი.
- ნათელამაც არაფერი იცოდა?
- არა, არ იცოდა და იმიტომაც მეჩიჩინებოდა დღედაღამ, არ გაიკეთო აბორტი, გააჩინე და გააჩინეო. მე კი ნამდვილ მიზეზს ვეღარ ვეუბნებოდი და სულ ვატყუებდი, მერე გავაჩენ, ჯერ ადრეა, სად მეჩქარება-მეთქი.
- რა სასწაულია! განა შეიძლება ადამიანმა წინასწარ განსაზღვრო, რომ გიჟის შვილი აუცილებლად გიჟი იქნება? იქნებ არც არასდროს გელოდება მსგავსი რამ? - მხრები ავიჩეჩე მოსმენილით გაოგნებულმა, - მე ბევრი გიჟი ვიცი, ჯანმრთელი ბავშვი რომ გაუჩენია.
- ჰო, მაგრამ, დროთა განმავლობაში სადღაც მაინც იჩენს თავს, - ლიზიკომ სლუკუნი შეწყვიტა.
- როდის, მეშვიდე თაობაში? - ირონიულად შევნიშნე.
- ჩემ გვარში ყველა თაობაში იჩინა თავი თურმე. დედაჩემიც, დეიდაჩემებიც, ბებიაც და იმის დაც სულიერად დაავადებულნი ყოფილან. აქედან ზოგს თანდაყოლილი ჰქონია, ზოგმაც მერე შეიძინა, საკმაო დროის გასვლის შემდეგ. ამიტომაც ავირიდე მშობიარობა თავიდან. ამიტომ იყო, დედამ ჩემს გათხოვებაზე კივილი რომ ატეხა. ბავშვის აყვანისაც ამიტომ მეშინია.
- რატომ «ამიტომ»? - ვერ მივუხვდი.
- ვინ იცის, ჩვენც ავადმყოფი არ შემოგვაჩეჩონ. ხშირია შემთხვევები, როცა აყვანილი ბავშვების უმეტესობა დებილები გამოდიან, წამოიზრდებიან თუ არა. გარდა ამისა, მე რა ვიცი, როდის წამომივლის სიგიჟე, იქნებ ფსიქიატრიულში მოგიხდეს ჩემი დაწვენა. ბავშვს ვინ მოუვლის? ნამდვილად არ ღირს, უდედოდ გაიზარდოს.
- შენ არ გაგიგია ანდაზა, «მგლის შიშით ცხვარი ვის გაუწყვეტიაო?» სიგიჟის ჯერ არაფერი გეტყობა, როგორც ვხედავ და იმედია, არც მომავალში დაგემუქრება რამე. ყოველ შემთხვევაში, წინაპირობას ვერ ვამჩნევ. ვინ იცის, იქნებ კიდევ მატყუებ. რა გარანტია მაქვს, რომ სიმართლეს მეუბნები? - უნდობლად გავაქნიე თავი, ძნელი დასაჯერებელი იყო ჩემთვის ლიზიკოს ნაამბობი.
- თუ არ გჯერა, დედაჩემს დაურეკე და იმას ათქმევინე, - თავი ასწია ჩემმა ცოლმა და ცრემლიანი თვალებით შემომხედა.
- და შენ გგონია, თუ ეს სიმართლეა, მეტყვის? - მწარედ გამეცინა, - რა გინდოდა, კი მაგრამ, ჩემ ცოდვაში რატომ ჩადგი ფეხი, დაგიშავე რამე? - მაინც ვერ შევიკავე თავი.
ლიზას პასუხი არ გაუცია. თავი დახარა და იატაკს ჩააშტერდა.
- თუმცა, რა მნიშვნელობა აქვს, მე თუ არა, სხვას მაინც ხომ უნდა გაჰყოლოდი, - დავაყოლე ნათქვამს და ხელი ჩავიქნიე.
- მე ხვალვე წავალ სახლიდან, ნუ გეშინია, - თქვა ბოლოს.
- რატომ? გაგდებს ვინმე?
- შენ ვიცი, არ გამაგდებ. სამაგისოდ ენა არ მოგიბრუნდება. ამიტომ აჯობებს, ჩემით წავიდე, ჩუმად, უპრეტენზიოდ.
- ჰო-ო? ახლა, ამდენი წლის შემდეგ აპირებ წასვლას, არა? როცა ყველაფერი გააფუჭე, მაშინ, არა? რა თქმა უნდა, ასე უფრო ადვილია, ხომ? იცი, რას გეტყვი…
- კმარა, მერაბ. მეტის ატანა აღარ შემიძლია. ნურაფერს ნუ მეტყვი. შენთვის ჯერ გვიან არაა. რომ მოინდომო, ცხრა ქალს მოიყვან ერთად. დღეის მერე უფრო გაგიადვილდება. მე ხვალვე გადავალ ჩემებთან.
- ახლა მე მომისმინე. არსადაც არ წახვალ და არავისთანაც არ გადახვალ. დარჩები აქ და გააგრძელებ შენს მოვალეობას. ეგ სპირალია თუ რაღაცა, მოაშორე შენს სხეულს და თუ დაორსულდები, კეთილი ინებე და გააჩინე. გიჟი იქნება თუ გადარეული, ეგ ჩემი საქმეა, მე მივხედავ მერე. იქამდე კი… - ვთქვი და ვეღარ გავაგრძელე.
ლიზიკო სუნთქვაშეკრული მისმენდა. შემეცოდა.
- ვიშვილოთ, - როგორც იქნა, ვთქვი და შვებით ამოვისუნთქე.
- სად? - შეშინებულმა შემომხედა.
- მე ვიცი, სადაც. ეგ არ არის შენი საზრუნავი. შენ შენს საქმეს მიხედე.
- გამოდის, რომ არ მიმატოვებ?
- არა, ჯერ არ ვაპირებ, - გამოვიტანე «განაჩენი» და წასვლა დავაპირე.
- მერაბ! - დამიძახა.
მოვტრიალდი.
- დარეკე დედაჩემთან და ჰკითხე, იქნებ ახლაც გატყუებ?
- რომელ «დედაშენთან»? - თვალი თვალში გავუყარე და წარბი შევკარი.
- არ გინდა, ნუ დამცინი, - ჩურჩულით თქვა.
- იმედია, ბავშვის გაზრდაზე არ იტყვი უარს…
- არა, რას ამბობ… თუკი შევძლებ, - მხრები აიწურა.
ოთახიდან გავედი. ლიზიკო ასეთი არასდროს მინახავს. გაუბედურებული, განადგურებული, უსუსური და უმწეო. ხომ გინახავთ სასოწარკვეთილი ადამიანი, შველას რომ ითხოვს. იგი შველას ითხოვდა. ჩემს ადგილას სხვა, ალბათ, სხვანაირად მოიქცეოდა. მე კი არ შემეძლო. იმ წუთებში თითქოს სულ აღარ მიყვარდა, თითქოს მძულდა კიდეც, მაგრამ… მეცოდებოდა. ეჭვი არ მეპარებოდა მის სიმართლეში. განა რა უნდა უჭირდეს ადამიანს, რომ ასეთ საშინელ ტყუილზე წავიდეს. არა, ამ შემთხვევაში ლიზა არ ტყუოდა… და ეს იყო ყველაზე უარესი… ვერ გავიმეტებდი. საკუთარი თავი წარმოვიდგინე მის ადგილას. მე რომ ასეთი წარსული მქონოდა და მას არ სცოდნოდა, უნდა მივეტოვებინე? რა დღეში ჩავვარდებოდი! ეს ყველაფერი გონებიდან არ მშორდებოდა. უცნაურობა მისთვის არასდროს შემიმჩნევია. შეუღლების დღიდან ჩვეულებრივად იქცეოდა, როგორც ყველა ქალი, როგორც ყველას ცოლი. სხვისგან გამორჩეული და განსაკუთრებული არც კარგით ყოფილა და არც ცუდით. დედამთილთან მიმართებაშიც ტიპური რძალი იყო, როგორც რძლების უმრავლესობა. «გაფრენები» და «შიზოფრენიული» მოვლენები არასდროს შემინიშნავს. არც დედაჩემს, თორემ აქამდე ასჯერ იტყოდა. იმას ოღონდ საბაბი მისცემოდა და მეტიც არ უნდოდა, მოგეცეს ლხენა! ენაზე არაფერი დაადგებოდა, ხოლო რა იქნება მომავალში, ეგ არავინ იცის. იქნებ ლიზიკოზე ადრე მე შევიშალო ჭკუიდან, იქნებ მე უფრო ადრე მოვხვდე ფსიქიატრიულში. ვინ იცის… ამისგან დაზღვეული არავინაა. წინასწარ რატომ უნდა დაიტანჯოს ადამიანმა თავი…
7 7 7
მთელი დღე უგუნებოდ ვიყავი. არა და არ გამომიკეთდა ხასიათი. ლიზიკოს გახსენებაზე თითქოს ტყვია მხვდებოდა გულზე. იქნებ მომატყუა? უკვე აღარ ვიცოდი, რა უფრო მომგვრიდა შვებას - მისი ნათქვამი მართალი გამომდგარიყო თუ ტყუილი? ერთი მეორეზე უარესი იყო. კიდევ კარგი, არავინ იცის… თუმცა, რომ იცოდნენ, მაგით რა შეიცვლება? მერე რა? საკუთარი თავის შემრცხვა, ეგ არ უნდა მეფიქრა. ცუდი კაცი ვარ…
კაბინეტში კარგა ხანს ბოლთას ვცემდი. თავი მტკიოდა, თითქოს ჩაქუჩს მირტყამდნენ საფეთქლებში. რა საშინელებაა! როცა ვერავის მოუყვები შენს დარდს, ვერავის გაუზიარებ შენს გულისტკივილს.
საღამოს დინასთან ღამის გათევა მქონდა დაგეგმილი. დილით ასე დავთქვით. მომიწევს ჩემი სურვილის წინააღმდეგ წასვლა. ამაღამ ლიზიკოს მარტო დატოვება არ ივარგებს. სხვანაირად იფიქრებს. არადა… რაზე უნდა ველაპარაკო შინ რომ მივალ? ან მერე, გვიან, საწოლში? უსიამოვნო შეგრძნება დამეუფლა. ასე როგორ უნდა გაგრძელდეს ცხოვრება? ყოველდღე ამაზე ფიქრი მომკლავს. დავწყნარდები კი ოდესმე? ისევ ლიზამ გადამარჩინა ამ მდგომარეობას. საღამოს დამირეკა და მთხოვა, თუ არ გეწყინება, რამდენიმე დღით დედაჩემთან დავრჩებიო. ცას ვეწიე სიხარულით. გულზე მომეშვა. უცებ განვიმუხტე, დაძაბულობა ერთიანად მომეხსნა. ვუთხარი, რამდენ ხანსაც გესიამოვნება, იმდენ ხანს დარჩი, იქნებ ასეც სჯობდეს შენთვის-მეთქი. არადა, ჩემთვის უკეთესი იყო ასე. მეტი დრო მეძლეოდა მოსაფიქრებლად. თანაც დინას დარდი მქონდა, არ მინდოდა პირობა გამეტეხა.
კაზინოში კარგა ხანს შემოვრჩი. ცოტათი გავერთე, გული გადავაყოლე, ოდნავ შევთვერი კიდეც. ათი რომ გახდა, ნიკუშას ვანიშნე, გავედი-მეთქი და იქაურობა ყველასგან შეუმჩნევლად დავტოვე.
7 7 7
გრილი საღამო იყო. ჰაერში მარტის სუსხი მაინც ტრიალებდა. ვარსკვლავებით მოჭედილ ცას ავხედე. ციმციმებდნენ, როგორც ყოველთვის. შეზარხოშებულმა ცის «ბინადართ» თვალი ჩავუკარი და სწრაფი ნაბიჯებით გავეშურე დინას ბინისკენ, რომელიც იქვე, სულ რამდენიმე მეტრში მდებარეობდა. ფანჯარაში შუქი ვერ შევნიშნე. რატომღაც გულმა რეჩხი მიყო, არ მომეწონა. მთელი ამ ხნის განმავლობაში არსად გასულა, ყოველთვის შინ მხვდებოდა. ის კი არა, ვეხვეწებოდი ხანდახან, სადმე გაგასეირნებ-მეთქი და არ მთანხმდებოდა. ახლა კი… უცნაურად მეჩვენა ეს ამბავი. იქნებ ნათურა გადაეწვა და სანთელი არ ჰქონდა? არა, როგორ არ ჰქონდა, მაგრამ იქნებ გაუთავდა? ნაბიჯს ავუჩქარე. თვალი ხომ არ მატყუებს? ზარი დავრეკე. არავინ გამომეხმაურა. გასაღები ძლივს მოვარგე კარს. ხელი მიკანკალებდა. ოთახში ჩამიჩუმი არ ისმოდა. სინათლე ავანთე.
- დინა! - დავიყვირე ჩვეულებრივზე ხმადაბლა.
ბინა ცარიელი იყო. მაშინვე გარდერობს ვეცი, გამოვაღე. ტანსაცმელი ადგილზე იყო. მივიხედ-მოვიხედე. ვერაფერი გავიგე. სამზარეულოში გავედი. მაგიდაზე ტაფით შემწვარი კარტოფილი იდო. ტაფას ხელი შევავლე, დიდი ხნის გაცივებული ჩანდა. კვლავ ოთახში შევბრუნდი. მოულოდნელად საწოლზე დაგდებული რვეულის დაკეცილი ფურცელი შევნიშნე. წერილს ჰგავდა. ძლივს მივაღწიე იქამდე. საკუთარ ნერვებს ვეღარ ვთოკავდი. არ მინდოდა, ცუდი მეფიქრა. წერილი იყო. «მერაბუ ატ მენია», - აჩხა-ბაჩხა, გაკრული ბატიფეხურით წაეწერა გარედან მსხვილი ასოებით. ჩემი დამემართა, სანამ წავიკითხავდი. «იზვინი» - წერილში მხოლოდ ეს ერთი სიტყვა ეწერა.
* * *
თავზარდაცემული ვიდექი. ამ ოჯახაშენებულმა მეტი სიტყვა ვერ გაიმეტა? რა უნდა გავიგო ასე? რას ნიშნავს მისი «იზვინი» - სამუდამოდ წასვლას თუ დროებით გასვლას? მუცელი ხომ არ ასტკივდა? მაგრამ… მაშინ დარეკავდა. სხვა რა ვიფიქრო? დავიჯერო, გაიქცა? მერე სად? თანაც იმხელა მუცლით!.. უცებ მომაფიქრდა. ფული უნდა მენახა, დინას «ხელფასი». კარადას მივაშურე. «დენიკინისდროინდელი» ხის კარი ჭრაჭუნით გაიღო. მოწნული შავი ზარდახშა ადგილზე იყო. თავი ავხადე და… ცოტათი დავწყნარდი. ფული ხელუხლებლად იდო. თუ წამსვლელი იყო, სულ წაიღებდა. ახლა სხვა რამეზე ავფორიაქდი. ვინ იცის, იქნებ ცუდად გახდა, იქნებ მეზობელს სთხოვა დახმარება, იქნებ… რომელი «იქნებ» არის მართალი? ის ერთი სიტყვა რაღა იყო, მეტი ვერ დაწერა?! ვბრაზობდი თან. ვგრძნობდი, ცივი ოფლი მასხამდა. ნიკუშას უნდა დავურეკო, სხვა გზა არ არის. ის იყო, მობილური მოვიმარჯვე, რომ კარის გაღების ხმა გაისმა. სმენად ვიქეცი.
- მერაბ, ეტა ტი? - მოისმა დინას სევდიანი ხმა.
ახლაღა მივხვდი, როგორ ვკანკალებდი. მთელი დღის ნანერვიულებს კიდევ ეს მინდოდა? ერთი ნახტომით შემოსასვლელში გავჩნდი.
- სად იყავი, გოგო! - ძალიან ხმამაღლა მომივიდა დაყვირება.
დაფრთხა. გაბრწყინებულ თვალებში უცებ შიში ჩაუდგა.
- ა ჩტო?
- შენს ძებნაში მთელი თბილისი ავაწრიალე, შემოვატყავე ყველა უბანი, სად გადაიკარგე? - ტყუილების გორა დავაყენე, რომ მომხვდარიყო, როგორ შემაშინა.
- პროსტა გულიალა, - მხრებაწურულს ტუჩები აუკანკალდა.
- მერე, ვერ დაიბარე? - ცოტათი მოვლბი მისი შემხედვარე. ახლა უფრო შემეცოდა.
- წერილი დავტოვე, ვონ ტამ, - ხელი გაიშვირა საწოლისკენ.
- წერილი? - ახლა კი ვიყვირე, მაგრამ რა ვიყვირე, - აბა, წერილი! ეს არის წერილი? ამას ეძახი შენ წერილს? რა გავიგო, გოგო, აქედან! ამიხსენი ერთი, თუ ქალი ხარ. ორი თვეა, გეხვეწები, გავისეირნოთ-მეთქი და გარეთ ვერ გაგიყვანე. რაღა დღეს მოგინდა გაგულავება, თქვენი დედა ვატირე, თქვენი, - თავად არ ვიცოდი ვის ვაგინებდი, ჩემსავე სიტყვებზე ამიჩუყდა გული, ლამის ტირილი დავიწყე. ყელში გაჩხერილი ბურთი ძლივს ჩავაბრუნე უკან.
- მერაბ, იზვინი, რა, - ხმადაბლა თქვა დინამ და ზურგიდან ჩამეხუტა, - ნე უიდუ ია, კლიანუს. მე შენ მიყვარხარ, - მკლავები წელზე მაგრად მომხვია და ცხვირით ზურგზე გამეხახუნა.
მოვეშვი. სულ არ მინდოდა ჩხუბი. მით უმეტეს, ორსულ ქალთან. თანაც… ქალიც არის და ქალიც. მისგან ერთხელაც არაფერი მწყენია.
კარგა ხანს ვიდექით ასე, გაუნძრევლად. დინას გულის ბაგაბუგიც კი მესმოდა. ბოლოს ვეღარ მოვითმინე, მისკენ შევტრიალდი და მკერდზე მივიკარი.
- როგორ შემაშინე, რომ იცოდე. ერთი სიკვდილი გავათავე.
- რატომ, კრასავჩიკ, წერილი ხომ ნახე?
- ა! კიდევ! კიდევ იმ წერილს ახსენებ, ადამიანო? მაგ ერთი სიტყვით რა გინდოდა გეთქვა, აბა ამიხსენი.
- იზვინი, რომ სახლში არ ვარ. დაელოდე დინას.
- ნუ გამაგიჟე, გოგო, სად წერია ეგ ყველაფერი, თუ ქალი ხარ, მაჩვენე, - ისევ ავუწიე ხმას.
- იზვინი. ია დუმალა, მიხვდება მერაბი, - ისევ თავისაზე იდგა დინა.
სიცილი ვერ შევიკავე. გადავწყვიტე, თავი დამენებებინა. მაინც ვერ დავაჯერებდი, რომ ცუდად მოიქცა.
- ის მაინც მითხარი, სად იყავი? - ტახტზე ჩამოვჯექი და ისიც გვერდით მოვისვი.
- საქმე იყო, - ისეთნაირად თქვა, არ მომეწონა.
ნიკაპქვეშ თითი ამოვდე და თავი ავაწევინე. კითხვა არ გამიმეორებია. ჩემი შემხედვარე მიხვდა, ადვილად ვერ დაიძვრენდა თავს და სიმართლის თქმა ამჯობინა.
- დედაჩემის პადრუგა ვნახე.
- შენ რა, ბაზრობაზე იყავი?
- და. ოჩენ ზახატელა. მან ყველაფერი იცის, ანი ტოჟე ვსიო ზნაიუტ.
- ვინ არიან «ანი»?
- ჩემი დედა და ჩემი მამა. ია სკორა უიდუ.
- რა-ა? - ტახტიდან წამოვიწიე.
- უსპაკოისია. ჯერ არა. ვოტ რებიონოკ რადიტსია და… მერე წავალ. დინა ნე ნუჟნა ტებია. მე ცუდი ვარ. მე ციგანკა ვარ…
- კიდევ? - კუშტად გავხედე.
- ანი ჟდუტ მენია.
თვალები დავხუჭე. ვერაფერიც ვერ ვუთხარი. ან რა უნდა მეთქვა, როცა მე თვითონ არ ვიცოდი, რა იქნებოდა და როგორ. არადა, მინდოდა აქ დარჩენილიყო, ჩემთან ახლოს. მერე რა, ცოლიც მეყოლებოდა და საყვარელიც. მე ხომ არ ვიქნებოდი გამონაკლისი. ასობით ცოლიანი მამაკაცი ცხოვრობს დღეს ასე. არც ერთის რჩენა გამიჭირდებოდა და არც მეორის, მაგრამ, მეორე მხრივ, შიში მქონდა. ვაითუ, მერე შვილი უკან მოეთხოვა. რომ გააჩენს, იქნებ ისე გაუმძაფრდეს დედობის სურვილი, რომ… ბავშვიანად მოუსვას აქედან. ვერც გავამტყუნებ. ჩემზე კი ახი იქნება ყველაფერი.
- არსადაც არ გაგიშვებ, - მთელი გული ამოვაყოლე ჩემს ნათქვამს და მკერდზე მჭიდროდ მივიკარი.
777
პირველ ხანებში ძალიან განვიცდიდი ლიზიკოს ნაამბობს. ვერა და ვერ შევეგუე მისი წარსულის საიდუმლოს. მერე ნელ-ნელა გადამიარა. ძნელად, მაგრამ მიანც გადამიარა. ლიზა ისე შეიცვალა, ვერ ვცნობდი. დატკბა, დათბა და «კეთილი ჯადოქარივით» გამუდმებით სიკეთის ჩადენისკენ მიისწრაფოდა, ოღონდ ჩემთვის ესიამოვნებინა. მე კი ყველა მის სიტყვას, მოძრაობას, ქცევას მეტი გულისყურითა და ცნობისმოყვარეობით ვაკვირდებოდით. როგორც მერე გავაცნობიერე, სიგიჟის ნიშნებს ვეძებდი მასში. თუმცა კი ვერაფერი აღმოვაჩინე. არ იყო გამორიცხული, გაზვიადებული ყოფილიყო მისი მონაყოლი. შეიძლება შედარებით მუქ ფერებში დამიხატა საკუთარი წინაპრების «გენეტიკური სურათი». ასე იყო თუ ისე, მე უკვე შევეჩვიე ამგვარ სიტუაციას. ნელ-ნელა ყველაფერი დალაგდა. ცხოვრება ძველებური რიტმით გაგრძელდა. იქნებ მოჩვენებითი ან ხელოვნურად იყო შექმნილი ეს ყველაფერი, მაგრამ, სიმართლე რომ ვთქვა, ამაში ღრმად ჩახედვის სურვილი არ გამჩენია. რაც იყო, იყო. არაფრის შეცვლა არ მსურდა. ახლა ჩემი მთავარი საზრუნავი დინა იყო, რომელიც ბავშვს ელოდა.
777
ამასობაში დრო გადიოდა… დინას მუცელი ეზრდებოდა და ეზრდებოდა. რაც უფრო ახლოვდებოდა მშობიარობის დღე, მით უფრო მოუსვენარი ხდებოდა პატარა მუცელში. ისეთ «დარტყმებს» ახორციელებდა, მე და დინა სიცილით ვკვდებოდით.
ლიზიკო უკვე დავმოძღვრე. შეძლებისდაგვარად ყველაფერი ავუხსენი და შევამზადე დედობისთვის. გაფითრებული მისმენდა, ხმა არ ამოუღია. როცა საუბარი დავამთავრე, მხოლოდ ისღა იკითხა.
- ვინ არის ის ქალი, მე ვიცნობ?
- არა, არც შენ იცნობ და არც არავინ. აქაური არ არის.
- ქართველია?
- … ქართველია, - შევყოყმანდი, მაგრამ მაინც მოვატყუე. მიმაჩნდა, რომ ასე იყო საჭირო. ხომ შეიძლება, ოდესმე წამომაძახოს, «ციგნის» შვილს ზრდიო. ასე სჯობს. რაც ნაკლები ეცოდინება, მით უკეთესი. მთავარია, დინა არ ნახოს სადმე. ეს, ალბათ, ოდნავ გაართულებს სიტუაციას.
თქვენ წარმოიდგინეთ, ასეც მოხდა… შემთხვევით, სრულიად შემთხვევით. ფოტოატელიეში მიმყავდა დინა სურათის გადასაღებად. პირადობის მოწმობა უნდა გამეკეთებინა მისთვის, რა თქმა უნდა, ყალბი. ლიზიკოს გვარ-სახელით უნდა გამეფორმებინა, რათა ბავშვი პირდაპირ ჩვენს შვილად დაწერილიყო. ამისთვის ლიზას პირადობის მოწმობა დამჭირდა და დილით, სანამ შინიდან გავიდოდი, გამოვართვი. როგორც ჩანს, შეეჭვდა და უკან გამომყვა… შემდეგ ყველაფერი უცებ მოხდა. დინას მანქანის კარი გავუღე თუ არა, ცხვირწინ აგვესვეტა. უნებურად შევკრთი. არ ველოდი. დინა გაოცებული მოგვჩერებოდა ორივეს. რა თქმა უნდა, ყველაფერს მიხვდა.
- აქ რა გინდა? - უკმეხად მივმართე ცოლს.
- არაფერი, ისე გამოვიარე, - თქვა და დინას წამოზრდილ მუცელს მახვილი მზერა დაასო.
- წადი შინ, - მკაცრად ვუთხარი.
- ნუ გეშინია, სცენებს არ გაგიმ…
- შინ წადი-მეთქი, ვის ვუთხარი მე! - ხმას ავუწიე.
- აკი ქართველიაო? - არ ისვენებდა ჩემი მეორე ნახევარი.
- ლიზა! - მთელი ხმით დავუყვირე.
უსიტყვოდ გატრიალდა და ჩქარი ნაბიჯით გაუყვა ქუჩას. დინამ ამოიოხრა.
- შენ რაღა გჭირს? - ახლა მას მივუბრუნდი.
- ბაიტსია, - თავი ლიზიკოსკენ გადააქნია.
- შენ რა, არ გეშინია? - გავუღიმე.
- სამა საბოი, ნო მე სხვა რამის მეშინია.
- რისი?
- სმაგუ ლი ბეზ ტებია.
გული დამეთუთქა. ასე, ალბათ, ქალს არ ვყვარებივარ. რომ ვუფიქრდებოდი, განცვიფრება მიპყრობდა. რამხელა რამეზე წამოვიდა. რისი გულისთვის, ვისი გულისთვის? ამ შეკითხვის «სავარაუდო» პასუხებზე ფიქრიც კი არ მინდოდა. ვიცოდი მხოლოდ ერთი რამ - მათ შორის ყველაზე «საპატიო» მიზეზი მისი ჩემდამი სიყვარული იყო. სწორედ ეს იწვევდა ჩემში სინდისის ქენჯნას…
777
საღამოს, შინ დაბრუნებულს, ოჯახური სცენები არ ამცდა. ლიზიკოს თავისი ბარგი-ბარხანა გაემზადებინა და სავარძელში მოკალათებული, აფორიაქებული ელოდა ჩემ გამოჩენას. გაკვირვებით გადავხედე სამგზავრო ჩანთებს.
- ეს რას ნიშნავს? - შუბლშეკრულმა ახლა მას შევხედე.
- მგონი, ჩემი წასვლის დროა, - სცადა, მშვიდად გამოსვლოდა.
- საით შენი მგზავრობა?
- დედაჩემთან. შენ ისეთ ქალთან დაგიჭერია საქმე, მე რაღა საჭირო ვარ. «ნიანკად» უნდა გამომიყენოთ? - ზიზღით მესროლა.
ამრეზით გავხედე. დუმილი ვამჯობინე. ვაცალე, რას იტყოდა.
- კი მაგრამ, სომხის მეტი ვერავინ ნახე ბავშვის გამჩენი? - დამგესლა.
- ის სომეხი არ არის!
- აბა, ვინ არის, თათარია თუ იეზიდი?
- არც ერთი და არც მეორე.
- ყოველ შემთხვევაში, ქართველობის არაფერი ეტყობა.
- ლიზა, ნუ გამომიყვან მდგომარეობიდან, გთხოვ. ის ქალი შენ ხელს არაფერში გიშლის, არც ოჯახს გინგრევს და არც სახლს გართმევს. გააჩენს ბავშვს და თავისი გზით წავა. მას მხოლოდ ფული აინტერესებს. შენი მოვალეობაა გაზარდო შვილი, სხვა შენ არ გეხება, გესმის?
- მე არ მეხება? აბა, ვის ეხება? ჩვენი ოჯახის საქმე მე არ მეხება? მთელი ცხრა თვეა, ვიღაც ქალთან დადიხარ, შეიძლება მეტიც და მე არ მეხება? - გაწიწმატდა ლიზიკო.
- შენ თუ არ გაწყობს ასეთი ცხოვრება, მაშინ შეგიძლია წახვიდე. მე არ გიჭერ, - ვიპოვე გამოსავალი.
- ესე იგი, მაგდებ, არა?
- მომისმინე კარგად. თუ გინდა ოჯახის შენარჩუნება, თუ გსურს ვიყოთ ერთად და მშვიდად ვიცხოვროთ, დაეტიე აქ და მოთმინებით დაელოდე რამდენიმე კვირა. გაიგე? თუ არადა, სადაც გინდა, იქ წადი. არავინ გამოგეკიდება.
მომეჩვენა, თითქოს შვებით ამოისუნთქა. ვიცოდი, არ უნდოდა წასვლა, მაგრამ ეშინოდა ჩემი, არ გამეყაროსო. იგი ქალი იყო და, პირველ რიგში, მეტოქეს ხედავდა დინაში, თანაც საშიშ მეტოქეს. ეს კი უფრო ამძაფრებდა მის შიშს. ეჰ, დიდი სიამოვნებით დავიტოვებდი დინას ცოლად, რომ არა მისი ბოშური წარმომავლობა. არადა, ნამდვილად არ ვიყავი იმ ასაკის, სხვათა აზრისთვის ანგარიში არ გამეწია. მითქმა-მოთქმისა და ზურგს უკან ჭორაობის თავი არ მქონდა. ჩვეულებრივი ცხოვრება მინდოდა - მშვიდი, წყნარი, ყოველგვარი ინტრიგის გარეშე.
ამაში კი, პირველ რიგში, ლიზიკო უნდა დამხმარებოდა.
777
- ბიჭია, ბიჭი! - მახარა სანიტარმა, ასლარიანი რომ ჩავუდე ხელში.
ვიცოდი, ბიჭი რომ უნდა დაბადებულიყო, მაგრამ მახარობლის თქმას სულ სხვა ეშხი ჰქონდა. ისიც სულ სხვა იყო, ნიკუშამ ჩემი გაბადრული სახის დანახვაზე შამპანური რომ «ააფეთქა».
გაბრუებული ვიდექი, ჯერაც ვერ მოვსულიყავი გონზე. თითქოს სიზმარი იყო ეს ყოველივე, ხანგრძლივი და სასიამოვნო სიზმარი.
ერთი საათი ვიყურყუტეთ მე და ნიკუშამ სამშობიაროს ეზოში. ორი ბოთლი დავცალეთ. სხვამ არავინ არაფერი იცოდა. არადა, მინდოდა ვინმეს სცოდნოდა. მერე ექიმი ვნახე.
- ელგუჯა, ძალიან გაუჭირდა? - მორიდებით ვკითხე გინეკოლოგს.
- გაუჭირდა? ნუ მაცინებ, თუ ძმა ხარ. ხუთ წუთში დაბადა. გაჭინთვაც კი არ დასჭირვებია, ისე იმშობიარა. ხმა არ გაუღია საერთოდ. ასეთი რამ ჩემს პრაქტიკაში არ მახსოვს, - გაოცებისაგან მხრები აიჩეჩა კაცმა. თუმცა ის, რაც ელგუჯას გაუკვირდა, ჩემთვის ადვილი გასაგები იყო.
როგორც ჩანს, დინას ბოშურმა სისხლმა უყივლა და «ბოშურადაც» იმშობიარა - ადვილად, უმტკივნეულოდ…
იმ ღამეს, პირველად ჩემს ცხოვრებაში, პირველად «ჩემს პრაქიტიკაში», დავთვერი ღვინით, შამპანურით, სიხარულით, ყველაფრით ერთად, ნიკუშასთან ერთად, უგონოდ დავთვერი.
777
ჩვილს მამაჩემის სახელი, გიორგი დავარქვი. დინა მეხუთე დღესვე გაწერეს სამშობიაროდან. სანამ გაწერის «რიტუალს» ჩაატარებდნენ, მე ფულების დარიგებას «მივყავი ხელი». უკმაყოფილო არავინ დამიტოვებია.
ყველაზე მძიმე ეტაპი ახლა იწყებოდა… ჯერ ერთი, რომ ბავშვი უნდა მენახა, ჩემი საკუთარი შვილი და მეორეც - როგორ უნდა წარმართულიყო დღეიდან ჩემი და დინას ურთიერთობა. ამაზე ფიქრი მკლავდა. სამაგიეროდ, პატარა გიორგის ნახვის სურვილი მავსებდა. შეგნებულად არ ვნახე წინა დღეებში. მინდოდა, უფრო მძაფრად განმეცადა მამობის სასიამოვნო შეგრძნება.
…ჩემი მოლოდინი არ გამართლდა. გიორგი არც წითელი აღმოჩნდა და არც ყვითელი. თეთრი, ქათქათა ბიჭი იყო, გრძელი შავი თმითა და გაბუშტული წითელი ტუჩებით.
- ონ ტვოი, - მითხრა დინამ და ჩვრებში გახვეული პატარა ხელში მომაჩეჩა.
მგონი, მუხლები ამიკანკალდა. უჩვეულო სუნი მეცა, უცხო, შეუცნობელი. ალბათ, რძის, ალბათ ჩვილისთვის დამახასიათებელი. აღელვებული დავყურებდი პატარა გიორგის და ვგრძნობდი, რომ მამა ვიყავი. მართალია, გამოუცდელი, მაგრამ, სამაგიეროდ მამა, რომელმაც დარწმუნებით იცოდა, რომ იმწუთიდან სიცოცხლეს გაწირავდა შვილის გულისთვის…
777
პირველი ორი კვირა გიორგის დინა უვლიდა. შემეცოდა, სამშობიაროდანვე ხომ არ «ავწაპნიდი» ბავშვს. არადა, რაც დრო გადიოდა, მით უფრო მიჭირდა ამ თემაზე საუბარი. გამოუვალ მდგომარეობაში ვიყავი. დინას, როგორც ჩანდა, ეს ყველაფერი გააზრებული ჰქონდა. ერთი დღე არ უწოვებია ჩვილისთვის ძუძუ. მაშინვე ხელოვნურ კვებაზე გადაიყვანა. ყოველ ოთხ საათში გულმოდგინედ უმზადებდა საჭმელს უხმოდ, უსიტყვოდ. იმ დღეების განმავლობაში ერთხელ არ გაუღიმია, სევდიანი იერი არ მოშორებია სახიდან. მიმძიმდა ამის ყურება, მაგრამ არც ის ვიცოდი, რა მომემოქმედა, როგორ მოვქცეულიყავი. ყოველ ჯერზე ისე მეფერებოდა, როგორც უკანასკნელად, თითქოს მორჩა, ეს ჩვენი ბოლო შეხვედრა იყო.
ეს დღეც მალე დადგა. თვითონვე მითხრა, უკვე დავიღალე ბავშვის მოვლით და დროა, შენს ცოლს წაუყვანოო. დაბნეულობა რომ შემატყო, დაამატა, გეხვეწები, წაიყვანე, ოღონდ მერე მობრუნდი, ამაღამ მარტო არ დამტოვოო. ყველაფერი გაამზადა, ჩაალაგა, ბავშვი ხელში დამაკავა და კარისკენ მიბიძგა, შენი წასვლის დროაო…
ლიზიკო ყოველდღე ელოდა გიორგის გამოჩენას. ამიტომ ჩემი დანახვა არ გაკვირვებია. ფრთხილად ჩამომართვა პატარა და გულზე მიიხუტა.
- კეთილი იყოს შენი ფეხი ამ ოჯახში, - ჩაიჩურჩულა და ცრემლმორეულმა ღიმილით გამომხედა, - რა ლამაზი ბავშვია, სულ არ ჰგავს ახალშობილს.
- ჰო, არ ჰგავს, - მეც დავეთანხმე და შვებით ამოვისუნთქე.
777
დინასთან გვიან მივბრუნდი. ერთით კმაყოფილებას განვიცდიდი, ლიზიკომ ასე კარგად რომ მიიღო შვილი თუ შვილობილი. აშკარად გულწრფელად იქცეოდა, ბედნიერი დედის როლის თამაში და ნიღბის მორგება არ დასჭირვებია. მისი ყოველი ქმედება ბუნებრივი იყო. ეს მიხაროდა, მაგრამ… მედალს ხომ ორი მხარე აქვს… დინა? ასე მარტო რომ მივატოვე? ვინ იცის, როგორ მოუთმენლად ელის ჩემ გამოჩენას… ვინ იცის, როგორ უჭირს ახლა იქ უჩემოდ, უჩვენოდ… მივიჩქაროდი მისკენ და მხოლოდ ერთ რამეზე ვფიქრობდი - მოვხვეოდი, მოვფერებოდი და გულში ჩამეკრა ისე, როგორც არასდროს. მინდოდა ათასი ბოდიში მომეხადა მისთვის მიყენებული ტკივილისათვის და დავხმარებოდი ყველაფერში, რაშიც კი დავჭირდებოდი.
…ორიოდე ნაბიჯი და ფანჯრებიც გამოჩნდა… ჩაბნელებული, უშუქო ფანჯრები. მივხვდი, დინა იქ აღარ დამხვდებოდა. ვიფიქრე, აქედანვე გავტრიალდები-მეთქი, მაგრამ გულმა არ მომითმინა. ცნობისმოყვარეობამ მძლია. ოთახში შევედი. საოცარი სიჩუმე და სიცივე სუფევდა ირგვლივ. შუქი ავანთე.
საწოლზე კვლავ შევნიშნე წერილი. ავიღე. ისევ ისე, როგორ მაშინ, ერთადერთი სიტყვა ეწერა ქაღალდზე «იზვინი». ერთი სიტყვა და მორჩა. კარადას მივაშურე. ფული მოვიძიე. თან წაეღო. წავიდა… ასე უხმაუროდ, უპრეტენზიოდ, ჩუმად წავიდა. გაუჩინარდა ჩემი ცხოვრებიდან ისევე მოულოდნელად, როგორც გამოჩნდა…
777
წლები გავიდა. გიორგი უკვე ორი წლის გახდა. მას შემდეგ დინას არ შევხვედრივარ. არც არაფერი მსმენია მასზე. არც ის ვიცი, თბილისში დარჩა თუ თავის მშობლიურ მოლდოვაში გაემგზავრა. ყოველ შემთხვევაში, თვალი არსად მომიკრავს. ვინ იცის, კიდევ შევხვდებით კი ოდესმე ერთმანეთს? ყველაფერიც შეიძლება მოხდეს. იტყვიან, მთა მთას შეხვდებაო. რატომაც არა! ჩვენ ხომ მთები არ ვართ. ჩვენ ხომ ძალიან გვენატრება ერთმანეთი…
გაგრძელება იქნება