თუ თქვენ ან თქვენს გარშემო ვინმე ჩივის ზურგის ტკივილზე, გაოცებული არ უნდა იყოთ. მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის მონაცემებით, მოსახლეობის 80%-მდე ცხოვრების განმავლობაში რაღაც ეტაპზე მაინც განიცდის ხერხემლის ტკივილს. ეს რიცხვი თანამედროვე ეპოქაში მზარდია, რადგან ჩვენი ყოველდღიური ჩვევები და სამუშაო გარემო ფუნდამენტურად შეიცვალა.
თანამედროვე ადამიანი საშუალოდ 8-10 საათს ატარებს ჯდომაში - ოფისში, მანქანაში, სახლში. ამას ემატება სმარტფონის და კომპიუტერის ეკრანებთან მუდმივი ურთიერთობა, რაც ხერხემალზე არაფიზიოლოგიურ დატვირთვას ქმნის. ჩვენი ორგანიზმი ისე შეიქმნა, რომ მოძრაობდეს, მაგრამ თანამედროვე ცხოვრების წესი სულ სხვა რამეს მოითხოვს.
სამუშაო მაგიდასთან ხანგრძლივი ჯდომა არასწორ პოზაში პირველი და ყველაზე გავრცელებული პრობლემაა. ეს იწვევს კუნთების დისბალანსს და მალე იწყება ტკივილი, რომელიც თავიდან მსუბუქი და შემაწუხებელი ჩანს, მაგრამ დროთა განმავლობაში სერიოზულ პრობლემად იქცევა.
სმარტფონის გამოყენებასთან დაკავშირებით კი გაჩნდა ახალი ტერმინიც - "ტექსტური კისერი", რომელიც აღწერს დახრილი თავის პოზიციას ეკრანზე ჩაყურებისას. წარმოიდგინეთ: როდესაც თავს წინ გადავხრით, კისერზე დატვირთვა რამდენჯერმე იზრდება. ეს კი, ცხადია, ზრდის დატვირთვასა და დისკომფორტს ხერხემალზე.
ფიზიკური აქტივობის ნაკლებობა კი ხერხემალს სრულიად დაუცველს ტოვებს. ხერხემალს სჭირდება ძლიერი კუნთების მხარდაჭერა, თორემ მთელი დატვირთვა პირდაპირ მასზე გადადის. უმოძრაობა ასევე ამცირებს დისკებს შორის ნივთიერებების ნორმალურ მიმოქცევას, რაც ხერხემლის ნაადრევ დაბერებას იწვევს. ამას ემატება ქრონიკული სტრესი, რომელიც კუნთებს მუდმივ დაძაბულობაში ამყოფებს, და ძილის დარღვევები, რაც აფერხებს ორგანიზმში აღდგენით პროცესებს. ჭარბი წონაც დამატებით დატვირთვას ქმნის, განსაკუთრებით წელის არეში, სადაც დიდი რისკია, რომ წარმოიშობა ხერხემლის თიაქარი.
ბევრი ადამიანი ზურგის ტკივილს იმ იმედით იტანს, რომ "გაივლის", ან სულაც თვითმკურნალობას მიმართავს. საწყის ეტაპზე ტკივილი ნამდვილად შეიძლება დროებით შემცირდეს, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ პრობლემა მოგვარდა. უყურადღებოდ დატოვებული ხერხემლის პრობლემები ჩუმად პროგრესირებას აგრძელებენ და მძიმე შედეგებამდე მიგვიყვანენ.
ხერხემლის თიაქარი ერთ-ერთი ასეთი სერიოზული გართულებაა. დისკის გარეთა ფენის დაზიანების შემდეგ მისი შიდა შემცველობა გადმოდის და ახდენს ნერვულ დაბოლოებებზე დაწოლას. ადამიანი განიცდის მწვავე ტკივილს, რომელიც ფეხში ან ხელშიც ვრცელდება, ემატება სიმძიმისა და კანკალის შეგრძნება. ეს უკვე არ არის უბრალო დისკომფორტი - ეს ნერვული სტრუქტურების დაზიანების ნიშანია.
როდესაც ტკივილი თვეობით გრძელდება, ის ქრონიკულ მდგომარეობაში გადადის. ქრონიკული ტკივილის სინდრომი უკვე ბევრად უფრო რთულად სამკურნალოა და მნიშვნელოვნად აუარესებს ადამიანის ცხოვრების ხარისხს. დროთა განმავლობაში ამას ემატება მოძრაობის შეზღუდვა, ყოველდღიური აქტივობები რთულდება, ადამიანი ვეღარ ასრულებს ჩვეულ საქმეებს. ნერვული სტრუქტურების ხანგრძლივმა შეკუმშვამ კი შეიძლება გამოიწვიოს მუდმივი ნევროლოგიური დაზიანებები, რომლებიც აღარ აღდგება.
ამ ტკივილის სწორი მართვა იწყება დროული და ზუსტი დიაგნოსტიკით.
ხერხემლის ნეიროქირურგი არის სპეციალისტი, რომელიც ახორციელებს მკურნალობას ხერხემლის პრობლემის დროს. პირველ ეტაპზე ტარდება დეტალური გამოკვლევა, რომელიც მოიცავს ფიზიკურ შემოწმებასა და ნევროლოგიური სტატუსის შეფასებას.
საჭიროების შემთხვევაში ინიშნება ხერხემლის მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია, რომელიც ოქროს სტანდარტად ითვლება დისკების, ნერვებისა და რბილი ქსოვილების დეტალური ვიზუალიზაციისთვის. ზოგჯერ ასევე გამოიყენება კომპიუტერული ტომოგრაფია ძვლოვანი სტრუქტურების შესასწავლად. ამ გამოკვლევების საფუძველზე სპეციალისტი ზუსტად ხედავს, თუ რა ხდება ხერხემალში და რა არის ტკივილის ნამდვილი მიზეზი.
დიაგნოზის დასმის შემდეგ იქმნება ინდივიდუალური მკურნალობის გეგმა. ის შეიძლება მოიცავდეს მედიკამენტურ თერაპიას, ფიზიოთერაპიას და სარეაბილიტაციო პროგრამას, ზოგჯერ ინვაზიურ პროცედურებს ტკივილის მართვისთვის, და მხოლოდ აუცილებლობის შემთხვევაში - ქირურგიულ ჩარევას. მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ ოპერაცია არ არის პირველი არჩევანი. თანამედროვე მიდგომა ფოკუსირებულია მკურნალობაზე, და მხოლოდ კონკრეტულ შემთხვევებში მიმართავენ ქირურგიულ ჩარევას.
პრევენცია ყოველთვის უფრო ნაკლებს რესურსს მოითხოვს, ვიდრე მკურნალობა. რამდენიმე მარტივი ჩვევა დაგეხმარებათ ხერხემლის ჯანმრთელობის შენარჩუნებაში. პირველ რიგში, აუცილებელია რეგულარული მოძრაობა და ხშირი შესვენებები. თუ სამსახურში დიდხანს გიწევს მჯდომარე მდგომარეობაში ყოფნა, ყოველ 30-40 წუთში ადექით, გააკეთეთ მსუბუქი გაწელვები, გაიარ-გამოიარეთ - იმოძრავეთ.
სამუშაო ადგილის სწორი მოწყობაც ძალიან მნიშვნელოვანია. მონიტორი უნდა იყოს თვალების დონეზე, ფეხები იატაკზე დაყრდნობილი, ზურგი კი მყარად გქონდეთ. განსაკუთრებით ყურადღება უნდა მიაქციოთ კორპუსის - ანუ პერიტონის, წელისა და ზურგის კუნთების გაძლიერებას. იოგა, პილატესი და ცურვა შესანიშნავი არჩევანია ამ მიზნის მიღწევისთვის.
სმარტფონის გონივრულად გამოყენებაც საჭიროა. სცადეთ, ტელეფონი თვალების დონემდე აიწიოთ იმის ნაცვლად, რომ თავი ყოველ ჯერზე დახაროთ. ჯანსაღი წონის შენარჩუნებაც კრიტიკულია, რადგან დამატებითი კილოგრამები ყოველდღიურად ტვირთავს ხერხემალს. და ბოლოს, ხარისხიანი ძილი - საკმარისად მყარ მატრასსა და ფიზიოლოგიურ ბალიშზე - უზრუნველყოფს ხერხემლის სწორ მდებარეობას ღამის განმავლობაში, რაც ორგანიზმს აღდგენის საშუალებას აძლევს.
ხერხემლის ტკივილი თანამედროვე ცხოვრების გამოწვევაა, მაგრამ არა გადაუჭრელი პრობლემა. ინფორმირებულობა, პრევენციული ჩვევები და, საჭიროების შემთხვევაში, დროულად სპეციალისტთან მიმართვა გასაღებია ხერხემლის ჯანმრთელობის შესანარჩუნებლად.
არ დაელოდოთ, სანამ ტკივილი თქვენს ცხოვრების ხარისხს გააუარესებს. თუ ზურგის ტკივილი რამდენიმე კვირაზე მეტს გაგრძელდა, თან სდევს მკლავში ან ფეხში გავრცელებული ტკივილი, სიმძიმე ან კანკალი, აუცილებლად მიმართეთ ხერხემლის ნეიროქირურგს დროული დიაგნოსტიკისა და სწორი მკურნალობის დაწყებისთვის. ჯანმრთელი ხერხემალი აქტიური და სრულფასოვანი ცხოვრების საფუძველია.
(R)