"ეს ჩემი პირველი ნოველაა, რომელიც 11 წლის წინ დავწერე… სწორედ აქედან დაიწყო ჩემი «წვალება»… ბევრი რამ ამ ნოველაში რეალური ამბავია, ბევრი _ მოგონილი… ჩემი შვილიც კი «ვათამაშე» ერთ–ერთ მთავარ როლში… არ ვიცი, მოგეწონებათ თუ არა, მაგრამ პირადად მე ეს ნოველა ყველაზე ძალიან მიყვარს… დანარჩენი თქვენ განსაჯეთ…" - სვეტა კვარაცხელია.
თავი 1
კარგად მოვლილი და დავარცხნილი პოლიტიკური ბიძების «გამონათქვამებმა» მთელი პრესა და ტელეეთერი წალეკა და უკვე გვგონია, რომ ეს არის ნამდვილი ცხოვრება. არადა, ეს მხოლოდ გაპრიალებული აბრაა, რომელზეც პირობითი ნიშნებია, ხოლო უფრო დიდი სინამდვილეები სხვაგან არის. იქ, სადაც ორი ლარის საშოვნელად ასეულობით მამაკაცი მზეზე დილიდან საღამომდე იხრუკება, სადაც ქალისსახედაკარგულ ოჯახის დედებს მთელი დღის ვაჭრობისა და «შავ-წითელი» ბოსების გასტუმრების შემდეგ, რამდენიმე ლარი რჩებათ, სადაც პატარა მაწანწალები ათასგვარი «ჩალიჩითა» და «მუშაობით» საქმეებს აკვარახჭინებენ. არც სხვა დიდი სინამდვილე მოჩანს ზედაპირზე. ძვირფასი მანქანებით მქროლავი მინისტრები და ე.წ. კანონიერი ქურდები დიდ საქმეებს «აგვარებენ», ფეშენებელურ რესტორნებში ტევა აღარაა, ყიდულობენ და ყიდიან თანამდებობებს, მეგობრებს, პრინციპებს… მაფიოზებისა და ნახევრადმათხოვრების ქვეყანაში ოფიციალური და შინაურული რეალობა ერთმანეთისაგან მეტისმეტად შორს დარჩა.
სწორედ ამ ფონზე გადავწყვიტე, ერთი კონკრეტული «თბილისელი ლტოლვილი» ბიჭუნას მაგალითზე, თვალი გავადევნო ჩვენს ირგვლივ გათამაშებულ ცხოვრებისეულ დრამას. მოგითხრობთ პატარა ზურიკოს თავგადასავალს, რომლისნაირი თბილისში უამრავია, და თანაც იგი, ისევე როგორც ყველა, რაღაცით განსხვავდება დანარჩენებისაგან. ეს არის, თუ პოლიტიკური დევიზის პერიფრაზს გავაკეთებთ, «რეალური ბიჭი რეალური პრობლემებით». ვინ იცის, იქნებ თქვენც ხვდებით ხოლმე მას იქ, ბაზარში…
თებერვლის სუსხიანი დღეა, 2001 წელი… ბაზრიდან, როგორც ყოველთვის, ათასგვარი პროდუქტით დატვირთული მოვდივარ. ლამის მკლავები ჩამომაწყდეს. უცებ უკნიდან მესმის:
_ ლამაზო, ლიმონი არ გინდა? იაფად მოგცემ!
მივიხედე _ პატარა ბიჭია, ათ წელსაც არ მისცემს კაცი. გავროშივით ქუდი ახურავს.
_ არა, არ მინდა, _ გადავაქნიე თავი.
_ დეიდა, თორმეტი ცალია, ლარად მოგცემ, _ მიმართვის ფორმა უცებ შეცვალა, როცა მიხვდა, რომ «ლამაზოს» ასაკის აღარ ვიყავი.
_ ლარი რა ამბავია! _ «პროტესტი გამოვთქვი».
_ ორმოცდაათი თეთრი მომეცი, _ დაყარა ფარ-ხმალი.
შემეცოდა. პარკები მიწაზე დავალაგე და ჩანთიდან საფულე ამოვიღე. ლარიანი მივაწოდე. გამომართვა და ჯიბეში ჩაიყო ხელი. _ ხურდა არ მინდა, შენი იყოს, _ ვუთხარი.
_ დიდი მადლობა, ქალბატონო! _ ჩქარა-ჩქარა მომაყარა და გაიქცა.
გზა გავაგრძელე. ცოტა რომ გავიარე, ვიგრძენი, ვიღაც ხელებში მწვდა… ისევ ბიჭი იყო.
_ მაიტა, მეტრომდე მიგატანინებთ.
_ დიდი მადლობა, ბიჭი, ნუ შეწუხდები, «მარშუტკით» მივდივარ, _ გამოვიჩინე ზრდილობა.
_ რა მადლობა. მე მიჩვეული ვარ. მოხუც ქალებს ვეხმარები ხოლმე.
კინაღამ სიცილი წამსკდა, მეც იმ მოხუცი ქალების ბედი რომ გავიზიარე. ვერ მიხვდა, რატომ გამეცინა.
_ რა გქვია?
_ ზურიკო.
_ რამდენი წლის ხარ, ზურუკო?
_ შვიდის. ამ ზაფხულს რვის გავხდები.
_ რომელ თვეში?
_ აგვისტოში.
_ აუჰ! ლომი ყოფილხარ!
_ მა რა! _ მხრები ამაყად ასწია და თვალებში შემომცინა. წვრილი, წყლიანი ცისფერი თვალები ჰქონდა, ქუდიდან ქერა კულულები და პაწია ცხვირი მოუჩანდა, ერთი ბეწო.
_ სად ცხოვრობ?
_ ნახალოვკაში, ზემოთ.
_ კარგი ადგილია?
_ ისე რა, სოფელივითაა.
_ მშობლები გყავს?
შეყოყმანდა.
_ მყავს.
_ მუშაობენ?
_ კი, _ მითხრა და ხმაში შეეტყო, იტყუებოდა. აღარ ჩავეძიე. უცებ თავში რაღაც აზრმა გამიელვა.
_ ზურიკო, ხვალ გექნება ლიმონი?
ბიჭი თითქოს შეცბა.
_ გინდა? _ უკვე შენობით მომმართა.
_ ჰო, კიდევ მინდა.
_ რად გინდა ამდენი ლიმონი? _ შეეჭვდა.
_ მჭირდება… წამლისთვის, _ დავაყოლე და გადავხედე.
_ მექნება, _ საქმოსანივით მტკიცედ მიპასუხა.
_ მოდი, მაშინ ხვალ დილით შევხვდეთ, კარგი?
_ კაი, _ აიჩეჩა მხრები.
_ სად შევხვდეთ?
_ რა ვიცი, მე სულ აქ ვარ.
_ ამხელა ბაზარში სად გიპოვო, ბიჭო? _ გამეცინა.
შევთანხმდით მეორე დილით, 11 საათზე, მეტროს ამოსასვლელთან უნდა შევხვედროდით.
_ თერთმეტზე? _ მკითხა.
_ ჰო. რა იყო ადრე ხომ არ არის?
_ ადრე? არააა, რა ადრე! _ ისე თქვა, ვიფიქრე, ეს ბავშვი ნამდვილად ექვს საათზე დგება-მეთქი. «კარგი ბიჭი ჩანს», _ გავიფიქრე ჩემთვის.
***
ასე გავიცანი ზურიკო. იგი თბილისელია. უფრო სწორად, ლტოლვილების შვილია, მაგრამ თბილისში დაიბადა. დედამისი ორსულად იყო, აფხაზეთში ომი რომ დაიწყო. კელასურიდან არიან. სოფელია ასეთი სოხუმთან.
***
მეორე დღეს, ზუსტად 11 საათზე, ზურიკო დათქმულ ადგილზე დამხვდა. ხელში ათიოდე ლიმონი ეჭირა. შევამჩნიე, ჯიბეებიც გამოტენილი ჰქონდა. მადლობა გადავუხადე.
_ რამდენი მოგცე ამაში? _ ვკითხე.
_ ეს ისე მოგიტანე, საჩუქრად.
_ აბა, აბა, ეგეთები არ გამაგონო! _ ხმა გავიმკაცრე და ლარიანი დავაძრე.
_ დედას გეფიცები, საჩუქრად მოგიტანე! _ გულწრფელად მითხრა და ქუდი გაისწორა.
_ საჩუქარი სხვა დროს იყოს, ახლა გამომართვი!
დარცხვენით აიღო ფული. მადლობა არ დავიწყებია.
***
ჩვენ დავმეგობრდით. ახლა ხშირად ვხედავთ ერთმანეთს. უკვე დღეებიც კი ზეპირად იცის _ როდის მივდივარ ბაზრის «დასალაშქრად». დგას ხოლმე მეტროს ამოსასვლელთან და მშვიდად მელოდება. მაწანწალა პატარების კვალობაზე ცოტა «უცნაურად» გამოიყურება _ თითქმის ყოველთვის სუფთად აცვია და ხელ-პირი დაბანილი აქვს. «ბაზარომანებს» (ასე ეძახის იგი ბაზარში მოვაჭრეებს) არ უყვართ ზღმურტლიანი ბიჭები», _ მიხსნის. დედა ავადმყოფი ჰყავს. ლოგინად არის ჩავარდნილი. «ჭლექიანია. სიარული არ შეუძლია», _ მეუბნება.
_ მამა?
ერთხანს ჩუმად იყო.
_ მამაჩემი ციხეშია, რუსთავში ზის.
_ რისთვის? _ ვეკითხები თანაგრძნობით.
_ იჩხირავდა და… _ აღარ გააგრძელა.
საუბარი სხვა თემაზე გადავიტანე _ რითი ირჩენ თავს, რას საქმიანობს.
_ ბაზარში ვმუშაობ, _ სერიოზული ტონით მეუბნება.
_ რას მუშაობ?
_ხან რას, ხან რას, _ აღარ აკონკრეტებს. ძირითადად, მათხოვრობს. უკვე დაოსტატდა. იცის, ვის რამდენი და როგორ სთხოვოს. ყველაზე მეტად ახალგაზრდა გოგონები სწყალობენ. როგორ? აი, ასე: მივა, ჩამოქაჩავს კაბის კალთას, ან შარვლის ტოტს და «ლამაზო» (ეს სიტყვა კარგად ჭრის) მაიტა ათი თეთრი. მე კარგი ხელი მაქვს, მალე გათხოვდები. გოგონები გულიანად კისკისებენ და ზოგი ოცდაათ თეთრსაც აძლევს.
_ ალბათ, ორ-სამჯერ უნდათ გათხოვება, _ ხითხითებს ზურიკო. _ ლიმონი საიდან მოგაქვს? _ ვკითხე.
ცალი თვალი მოხუჭა, ამომხედა. «ბავშვთა სამყაროს» წინ, კიბეზე ვდგავართ. ეს არის ჩვენი «ურთიერთდიალოგის» ადგილი.
_ რა ვიცი. ხან საიდან, ხან საიდან, _ არ აკონკრეტებს.
_ და მაინც?
_ ვიპარავ ხოლმე, _ ახლა უკვე არ შემომხედა და ისე მითხრა. _ ფულსაც იპარავ?
_ არა, ფული არასდროს მომიპარავს, _ ხმადაბლა ჩაილაპარაკა. მივხვდი, მართალს ამბობდა, მაგრამ ხმაში ისეთი სევდა გაერია, იფიქრა, მაინც არ დამიჯერებსო.
_ მჯერა, _ მეტი დამაჯერებლობისთვის თავი დავუქნიე და გავუღიმე.
* * *
ზურიკო ზამთარში უკეთესად შოულობს ფულს, ვიდრე ზაფხულში, რადგან სიცხისგან შეწუხებულ ადამიანებს სულაც არ სცხელათ მისთვის, მაგრამ, სამაგიეროდ, რაღაც-რაღაცებს ჩუქნიან. იგი დადარაჯებულია. ესეც «მუშაობის» ერთგვარი სტილია. როცა ხედავს, რომ «მოხუც» ქალებს მძიმე ჩანთები მიაქვთ, მიდის და ზრდილობიანად სამსახურს სთავაზობს _ ტვირთის გაჩერებამდე მიტანას. ზოგი ეჭვით ეკიდება უჩვეულო წინადადებას და უფრო გულმოდგინედ ჩააფრინდება ხოლმე თავის ბარგი-ბარხანას. _ ეშინაით, არ წავართვა და არ გავიქცე, _ თავს ეშმაკურად აქნევს. ასეთებს ზურიკო ცალი მხრიდან მოუკიდებს ხოლმე ხელს ჩანთაზე «ნდობის მოსაპოვებლად». ლოცვა-კურთხევას ხომ ყველა ჯერზე იღებს და გარდა ამისა, «მიხვედრილი» ქალბატონები ხურდასაც აძლევენ, ან რამე პროდუქტს: ვაშლს, მსხალს, პომიდორს… ცოტა-ცოტას, რასაც თვითონ ყიდულობენ. ზოგი იმდენად ურწმუნო თომაა, რომ წყევლა-კრულვით იშორებს ბიჭს და სათოფეზეც არ უშვებს ჩანთებთან…
ბაზარში ბევრი იცნობს ზურიკოს. «პატივს მცემენ» _ მეუბნება დიდი კაცივით. იდაყვებით დაყრდნობია მუხლებს, თითები ერთმანეთში ჩაუხლართავს და სადღაც შორს იყურება. «მეც ვეხმარები. ხანდახან ცივ წყალს მოვუტან ხოლმე». მისი სამოქმედო სარბიელი ბაზრობის წინ მდებარე გადათხრილი ტერიტორიაა. ვაჭრებიც გულუხვები არიან ხანდახან. ჩუქნიან რამე-რუმეებს. მეც ახლა სულ ზურიკოს ნაცნობ მოვაჭრეებთან «ვურთიერთობ». მან იცის, სად უკეთესი ყველი იყიდება, კარტოფილი. ვისი სასწორი არ ტყუის, ვინ კარგი ადამიანია, ვინ _ ცუდი. ისინიც, ზურიკოს «ხათრით», პროდუქტს «თავის ფასში» მაძლევენ. ბიჭიც კმაყოფილია… მეც.